Cũng như nhiều kỹ sư trẻ mới ra trường thời đó, tôi chẳng có gì trong tay: kinh nghiệm gần như bằng không, kỹ năng còn vụng, cách ứng xử cũng non nớt. Nhưng thứ tôi có thừa lại là… sự ngông cuồng.
Lên công trình ở Sơn La với vai trò kỹ sư phụ trách kỹ thuật, tôi được giao nhiệm vụ đọc bản vẽ, triển khai ngoài hiện trường và có thể đại diện ban quản lý để trao đổi với chủ đầu tư khi cần. Chính điều đó khiến tôi sinh ra một kiểu ảo tưởng: mình “ăn học đàng hoàng”, có bằng kỹ sư, tại sao phải nghe lời những người chỉ biết xách hồ, buộc thép?
Khi trong đầu đã có sự so sánh hơn thua, bạn sẽ rất dễ mặc định rằng mình đang “ở trên người ta”. Và từ đó, cái sự kiêu căng lớn dần, lớn dần… Đến nỗi tôi bắt đầu xem nhẹ cả đội trưởng, đội phó – những người có thể không có bằng, nhưng sống cả đời ngoài công trường, va chạm đủ kiểu mà tôi còn chưa tưởng tượng nổi.
Không ai nói ra, nhưng tôi biết mình bị đẩy ra rìa
Công trường có những luật lệ không thành văn. Ở đó, lời nói không phải thứ có giá trị, mà là cách bạn cư xử, cách bạn làm.
Tôi bắt đầu cảm thấy mình lẻ loi giữa một tập thể. Không ai thẳng thừng phản ứng, nhưng cũng không ai thực sự hợp tác. Câu nói của tôi bị lờ đi. Yêu cầu của tôi bị làm chậm trễ. Tôi có cảm giác như mình đang nói vào khoảng không.
Tôi hiểu là mình bị cô lập. Nhưng tôi không muốn chấp nhận thua. Tôi muốn những người công nhân ấy phải nhìn tôi bằng ánh mắt khác – thậm chí là nể phục. Chỉ có điều, bảo tôi xuống trộn hồ hay buộc thép như họ thì tôi không đủ sức, mà cũng chẳng đủ kỹ năng.
Một sáng tình cờ – và một cú “ghi điểm” không lời
Sáng hôm đó, hiện trường cần di chuyển một tấm cốp pha thép khá lớn. Bình thường phải 4 người khiêng mới nổi. Nhưng sau nửa buổi làm việc mệt mỏi, chẳng ai còn đủ hăng hái đứng ra.
Tôi nhìn quanh, rồi bất giác nghĩ: đây là cơ hội.
Tôi tiến lại gần nhóm công nhân, nửa đùa nửa thật:
“Nếu một mình em kéo được tấm này đến chỗ cần, mai mời mọi người cà phê nhé!”
Cả đội bật cười. Có người nhếch môi, có người lắc đầu: “Thằng kỹ sư này lại bày trò nữa rồi…”
Nhưng tôi không hề định khoe sức. Tôi muốn khoe tư duy.
Tôi dùng cây sắt làm đòn bẩy. Kê góc chuẩn, tính điểm tiếp xúc, hạ thấp lực ma sát – cứ thế bẩy từng chút một, tấm cốp pha từ từ di chuyển theo ý tôi.
Không đến nỗi thần kỳ, nhưng là vừa đủ để gây chú ý.
Tôi chưa kịp đứng dậy phủi tay thì đã thấy mấy ánh mắt khác hẳn. Có người gật đầu, có người cười nhẹ, có người vỗ vai. Họ không nói lời khen, nhưng tôi biết mình đã ghi điểm.
Một bài học mà không trường lớp nào dạy
Từ hôm đó, mọi thứ thay đổi.
Tôi bắt đầu nhận được sự hợp tác thật sự từ anh em công nhân. Không phải vì tôi làm được nhiều, mà vì tôi không còn kiêu ngạo. Tôi không ra vẻ giỏi hơn, không áp đặt, không so bì nữa. Tôi quan sát họ làm, hỏi han thật sự, chia sẻ khi cần. Từng chút một – tôi được chấp nhận.
Sau này, tôi nghiệm ra:
“Ở công trường, người ta không quan tâm bạn học ở đâu, có bằng gì, hay được gọi là kỹ sư hay không. Người ta chỉ để tâm bạn có biết làm – và có biết sống với người khác hay không.”
Nếu có năng lực, hãy chứng minh bằng hành động. Còn nếu chưa đủ, hãy im lặng mà học. Đừng nói nhiều. Đừng tỏ ra trên cơ. Vì sự kiêu ngạo ở đây không có đất sống.
Và nếu phải nhắn một điều cho ai đó giống tôi ngày ấy…
Chuyện tấm cốp pha hôm ấy chỉ là một khoảnh khắc nhỏ, nhưng với tôi nó giống như một cái công tắc – bật tôi ra khỏi cái tôi kỹ sư trẻ kiêu ngạo, để bắt đầu làm quen với hai chữ “thấu cảm”.
Tôi bắt đầu quan sát nhiều hơn, lắng nghe nhiều hơn. Bắt đầu học cách cười và chào trước. Bắt đầu để ý từng chai nước lạnh, từng ánh mắt nhíu mày của anh em công nhân. Bắt đầu nhìn mọi người như những người đồng hành, chứ không phải là “người dưới” như tôi từng nghĩ.
Đôi khi, để trưởng thành, bạn không cần một bài học quá lớn – chỉ cần một lần biết lùi lại, cúi xuống, và làm điều gì đó bằng cả cái tâm.
Còn với tôi, công trường đầu tiên dạy tôi bài học đó – không bằng lý thuyết, mà bằng một tấm cốp pha nặng nề, một ánh mắt công nhân, và một buổi sáng đầy nắng giữa rừng núi Sơn La.